Ödül bir koşula bağlı olarak verilen ve verilen kişi tarafından cazip görünen bir obje ya da etkinliktir. Ödül ‘koşul’ kelimesini de içeren bir kavramdır. Bir yetişkin; ‘’okuluna ağlamadan gidersen sana oyuncak alırım’’ cümlesini kullandığında çocuğun okula gitmesini maddi ve geçici bir koşula bağlamış olur. Oysaki çocuğun beklemediği bir anda hediye olarak alınan oyuncak daha kıymetlidir ve zararsızdır. Çocuklar büyüdükçe ve ödül seçeneği azaldıkça iç motivasyon kaybolur ve bir işe başlama bitirme konusunda isteksiz bireyler haline dönüşürler. Ödül çocuğun arzu ettiğini yapma nedenini değiştirir. Bu da çocuğun diğer insanlara karşı duyarlılık bilincini ve işbirliği geliştirmesini uzun vadede olumsuz etkiler.
Ceza ise ebeveynin çocuğu sözde disipline etmek amacıyla başvurduğu; mahrum bırakma, yalnız bırakma(mola yöntemi), fiziksel ya da duygusal yoksunluk içeren bir kavramdır. Örneğin mola yönteminde çocukların ebeveynlerinden alacakları sevgi ve bağlanmaya ihtiyaçları olduğu halde, kendilerini terk edilmiş hissetmelerine neden olabilir. Böyle bir yaklaşımda çocuklar neden sonuç ilişkisi kurmaz. Hatta çocuklar molada iken ne düşündükleri sorulduğunda ‘’halının desenindeki motifleri saydığını, hangi çizgi filmi izlesem diye düşündüklerini’’ ifade ederler. Ceza korkutur, çocukların itaat etmesini hedefler. ‘Güçlü olan güçsüz olanı kendisine itaat ettirebilir’; bu mesajı alan çocuk ebeveynin himayesinden çıktığı zamanda bu etkiyi üzerinde taşır. Ayrıca çocukla ebeveyn arasındaki ilişkinin zedelenmesine de neden olur.
Çocuğunuz ile işbirliği yapmak istediğinizde, bir kural belirlemek istediğinizde veya bir davranışını değiştirmek istediğinizde aklınıza şu soru gelmelidir; ‘Geliştirmek istediğim davranış için nasıl bir motivasyonunun olmasını isterim?’AlethaSolter’ın bu konudaki örnekleri aşağıdaki gibidir;
- 4 yaşındaki kızınızın mola almamak için mi kedinin kuyruğunu çekmemesini istersiniz? Yoksa hayvanları önemsediği ve onlara değer verdiği için mi?
- 6 yaşındaki oğlunuzun, günün yıldızını ve hafta sonu ödülünü almak için mi sofrayı kurmasını tercih edersiniz? Yoksa kendini ailenin bir parçası olarak görüp katkı sağlamak istediği için mi?
- 8 yaşındaki kızınızın, okulda yıldız ve iyi not almak için mi kitap okumasını istersiniz? Yoksa okumayı sevdiği için mi?
- 10 yaşındaki oğlunuzun, televizyon seyretmesine izin vermeniz için mi odasını temizlemesini tercih edersiniz? Yoksa temizliğe ve düzene önem verdiği için mi?
- Çocuklarınızın kavga ederlerse ceza olarak odaklarına gönderilmekten korktukları için mi birbirlerine iyi davranmalarını istersiniz? Yoksa gerçekten birbirlerini sevdikleri ve incitmek istemedikleri için mi?
Disiplin tüm bireyler için gerekli ve önemlidir. Disiplinin amacı; çocukların akla yatkın seçimler yapabilmeleri için bilgilendirmek, onları korumak, gerçek bir sağduyu aşılamak ve davranışlarının uzun vadeli sonuçları üzerinde düşünmelerini sağlamaktır. Ceza ve ödülden kaçınarak sağlamaya çalıştığınız disiplinde problemler hemen hallolmaz, beklediğimiz davranış hızlı gelişmez. Bu bir süreçtir. Daha fazla sabır ve gayret gerektirir. Ebeveynin amacı anı kurtarmak değil yetiştirdiği bireye anlamlı bir kazanım sağlaması için destek sağlamak olmalıdır. Emin olun sonuç emeğinize değecektir.
